PAGLAUM KAUGMAON; EPISODE: 7

PAGLAUM KAUGMAON



EPISODE: 7

Title: PANGLANTAW NI KALOY

Pasiuna:

Misamis Occidental nahimotang sa Amihanang Kasadpanang Mindanao; sa iyang sidlakang bahin ang Iligan Bay, sa habagatang sidlakan bahin ang Panguil Bay, sa kasadpang ang kayutaan sa Zamboanga.

Kini nga hulagway sa kayutaan ug palibot nagtimaan nga ang lalawigan sa Misamis Occidental usa ka agricultural province kun probinsiya nga panguma ang naghatag og kinabuhi sa katawhan ug goberno.

Ang lalawigan adunay 1,939.32 kilometro, 490 ka barangay nga maoy galangkob sa tulo ka dakbayan nga mao ang Ozamiz, Tangub, ug Oroquieta ingon man ang napulog upat ka munisipalidad nga mao ang lungsod sa Bonifacio, Clarin, Tudela, Sinacaban, Jimenez, Panaon, Conception ug Don Victoriano.

Sa kinatibuk-ang gidaghanon adunay 118,933 hektaryas ang katanman. Niini nga gilapdon 13,861 hektaryas ang nahimong katanman alang sa pagkaon ug 105,72 hektaryas alang sa commercial crops kun lagutmon pang negosyo. 101,784 hektaryas ang gilapdon sa kalubihan, 6,831 hektaryas kahumayan, 16,800 hektaryas kamaisan. Niadtong tuig 2001 moabot sa 33,341 ang gidaghanon sas mga karabaw, 60,555 ka mga baka, 146,427 ka mga baboy, 24,950 ka mga kanding ug 1,120 ka mga kabayo.

Sa kabaybayonan sa lalawigan, adunay 103 ka coastal fishing barangays, 4,110.91 hektaryas ang mangrove areas, ang dapit diin mangitlog aron mosanay ang nagkalain-laing buhi lamang dagat.

Ang atong nahisgutan sa unahan mao ang buhing kamatuoran nga ang atong lalawigan mabuhi, mapadaghan o mapasanay ang mga pananom ug pagpamuhi ug kahayupan o bisan pa sa mga buhing lamang dagat.

KINI ANG TIPIK UG BAHIN SA PANGLANTAW NI VICE MAYOR KALOY BERNAD KANDIDATO PAGKAGOBERNADOR SA MISAMIS OCCIDENTAL.

Usa sa major products sa lalawigan mao ang lubi. Ang tanan nasayod nga ang lubi usa sa mga produktong panguma nga gigikanan sa uban pang matang sa produkto kon by products sama sa sabon, mantikilya, coconut milk agig hulip sa gatas sa baka, pagkaon sa hayop, bio-fuel ug uban pa. Gumikan niini taas kaayo ang panginahanglan bisan dinhi mismo sulod sa atong lalawigan, sa gawas ug ingon man sa gawas sa nasod. Tinuod nga taas ang panginahanglan sa lubi, apan sa pagkaon ubos ang atong produksiyon gumikan kay may kagkaidaran na ang mga kalubihan sa lalawigan. Unsa man ang buot ipasabot niini? Kini nagkahulogan nga adunay panginahanglan ang mga mag-uuma sa lubi, programa aron motaas ang ilang ani.

Humay usa sa nag-unang produkto sa lalawigan, ang mao nga produkto taas ang panginahanglan gumikan kay ang tanang katawhan sa lalawigan bisan pa sa tibuok nasod kumakaon niini. Apan nasayod ta nga nahimong dakong suliranin sa panguma aron mapataas ang ilang produksiyon ang kamahal sa abuno ug chemicals alang sa pagpatubo ug pagpadaghan sa humay. Unsay buot ipasabot niini? Programa alang sa ayuda sa mga mag-uuma ug kinahanglan usab nga subsub ang pagpaasdan sa pagsakop sa mga mag-uuma sa organic farming aron mominus ang ilang gasto sa panguma ug mahibalik ang kinaiyanhong katambok sa ilang kayutaan nga gitikad.

Sa atong kayutaan sa lalawigan, mutubo ang kamoteng kahoy, kamoteng balagon, mais, ube, tubo, mga utanon sama sa talong, carrots, repolyo, pechay, sayote, paliya, lamas sama sa kamatis, sibuyas, sili ug uban pa.

Mabuhi usab ang atong kayutaan ang mga prutas nga sama sa durian, mangga, saging, nangka, arabia, kaymeto, bayabas, kapayas ug daghan pang uban.

Samtang sa kahayupan halos tanang batakang matang sa hayop sama sa karabaw, baka, kabayo, baboy, manok, kanding.

Sa atong buhi lamang dagat,…. dili ta maulahi sa mahalon nga mga isda, laya, pugapo, langkiya, kitong, danglay, putian, bangus, pansat, alimango, lambay ug daghan pang uban.

Sa panglantaw ni Kaloy Bernad, ang pagpadaghan niining mga produktong panguma nga nahisgutan nga unahan….. maoy giisip nga kinaiyanhong bahandi nga dakog ikatabang sa pagkab-ot sa maayong kaugmaon sa lalawigan.

Ang pagpalambo sa atong produksiyon sa panguma dunganan sa pagpaningkamot sa pagproseso niini dako og ikatabang alang sa pagpataas sa kinitaan sa katawhan, makahatag og panginabuhian, o oportiyonidad sa panarbaho. Makadani sa lokal ug langyawng magpapatigayon sa pagbubo sa ilang puhoan dinhi sa lalawigan.

Ang pagproseso sa atong produktong panguma…. usa sa mga paagi nga mas modaghan pa ang atong mga produkto nga magahatag og maayong ngalan sa atong lalawigan, sa tulo ka dakbayan ug napulog upat ka munisipalidad.

Ang labawng makakagagahum…. naghatag og panalangin sa lalawigan gawas sa gasa maayong kayutaan ug palibot ingon man maayong panahon, ug may kinaiyanhong nanalipod nga talay sa Mt. Malindang ug Mt. Amparo nga nahimong buntaog nga salipod sa katawhan ug sa tanang kabuhatan aron mabuhi ug molipang.

Kinahanglan nga ang goberno mao ang mag-una pinaagi sa programa sa pagpalambo sa atong abot ug pagproseso sa atong mga produkto. Motabang sa pagpangita og maayong merkado aron didto ihamyang ang atong mga produkto.

Ang akta republika 7160 ang naila nga lokal government code mahimo nga ang lokal nga kagamhanan maghiusa, makig alayon sa ubang lokal nga panggoberno aron hiusahon, ang ilang mga rekursos ug mga pagpaningkamot aron makab-ot ang ekonomikanhong tumong alang sa pag-uswag sa ekonomikanhong kahimtang sa lokal nga kagamhanan o mismo sa iyang katawhan.

Subay niini nga konsepto mahimo nga ang lokal nga panggoberno makigkasosyo o makig alayon sa ubang lokal nga panggoberno aron iyang madisplay o mapahamyang iyang produkto. Kini nagpasabot nga ang mga produkto sa lalawigan, mahimong i-display sa merkado sa kaBisay-an ug Luzon og bisan pa sa gawas sa nasod.

Si Kaloy Bernad nagtuo nga ang Kaugmaon sa atong lalawigan…. nagsukad sa atong palibot nga anaa nahimotang ang atong rekursos naturales. Ang rekursos sa bukid, patag ug sa katubigan kinahanglan nga madaghanon, aron masiguro ang pagkaon sa katawhan;

Lig-on nga panglawas sa komonidad, makamogna og oportunidad sa panarbaho.

Apan kining tanan nga panglantaw mahimong mahimogso kon itugot sa Dios ug katawhan nga siya ang mamahimong gobernador sa Misamis Occidental. Dili lisod ang pagkab-ot niini nga panglantaw ilabina kon sa sunod nga administrasyon si Noynoy Aquino ang mamahimong presidenti ug si Mar Roxas ang besi presidenti ug ingon man ang mga kandidato sa Partido Liberal.

Noynoy Mar Kaloy,,, Atong Paglaum…… Atong Kaugmaon.